Reakcja układu sercowo-naczyniowego

Reakcje układu sercowo-naczyniowego na ochłodzenie stosowane w trakcie korzystania z sauny

Klasyczna kąpiel w saunie fińskiej obejmuje naprzemienne ogrzewanie i ochładzanie ciała powtarzane 2 lub 3-krotnie i zakończone odpoczynkiem, w trakcie którego funkcje układu sercowo-naczyniowego wracają do normy. Trzydzieści minut po zakończeniu ekspozycji tętno jest nadal nieznacznie podwyższone, a ciśnienie tętnicze osiąga wartości wyjściowe.

Jeżeli chłodzenie odbywa się poprzez zanurzenie całego ciała w zimnej wodzie, temperatura skóry obniża się gwałtownie do 33°C. Nagła ekspozycja organizmu na intensywne ochłodzenie powoduje natychmiastowe zmiany w układzie krążenia. Dochodzi do pobudzenia receptorów zimna zlokalizowanych w skórze, czego skutkiem jest aktywacja składowej współczulnej autonomicznego układu nerwowego i wzrost stężenia amin katecholowych we krwi. W wyniku stymulacji układu sympatycznego następuje zwężenie naczyń krwionośnych. Wzrasta objętość krwi żylnej powracającej do serca a tym samym obciążenie wstępne. Zwiększa się ciśnienie końcowo-rozkurczowe lewej komory i objętość wyrzutowa serca. Wzrasta obwodowy opór naczyniowy oraz ciśnienie tętnicze krwi. Wszystkie te czynniki powodują nagły wzrost pracy serca, mimo, że akcja serca ulega odruchowemu zwolnieniu. Powyższe zmiany stwierdzono zarówno u osób z prawidłowym ciśnieniem tętniczym krwi jak i u pacjentów z nadciśnieniem.

Zanurzenie w lodowatej wodzie jedynie ręki pacjenta na okres 1 minuty (ang. cold pressure test) spowodowało wzrost ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu oraz skurcz tętnicy wieńcowej w miejscu istniejącej płytki miażdżycowej. W zapisie elektrokardiograficznym obserwowano zarówno obniżki jak i uniesienia odcinka ST. Wykazano, że aplikacja zimnej wody na głowę lub twarz zwiększa ryzyko wystąpienia zaburzeń rytmu serca, a zanurzenie głowy w zimnej wodzie bezpośrednio po opuszczeniu kabiny sauny może nawet doprowadzić do śmierci spowodowanej przez nagły skurcz tętnic wieńcowych.

Nagle zanurzenie całego ciała w zimnej wodzie zaraz po opuszczeniu kabiny sauny może wywołać znaczny wzrost oporu naczyniowego, a w konsekwencji nawet krytyczny wzrost ciśnienia tętniczego krwi.

Powyższe zmiany powodują wzrost zarówno obciążenia następczego, jak i wstępnego i zwiększają zapotrzebowanie tlenowe mięśnia serca. Ewentualny skurcz naczyń wieńcowych zwiększa dodatkowo zaburzenia równowagi pomiędzy zapotrzebowaniem i dostarczaniem tlenu do pracującego mięśnia serca, tym samym wzrasta ryzyko wystąpienia arytmii, niedokrwienia i zawału mięśnia sercowego.

Na takie powikłania szczególnie narażone są osoby ze zmianami miażdżycowymi w tętnicach wieńcowych. Dlatego ochłodzenie poprzez zanurzenia całego ciała należy rozważyć indywidualnie dla każdej osoby korzystającej z sauny. W grupie osób zdrowych niepożądane reakcje ze strony układu krążenia występują rzadko. Natomiast u osób ze stwierdzonymi chorobami układu sercowo-naczyniowego należy zrezygnować z zimnej kąpieli i stopniowo ochładzać organizm np. pod prysznicem lub pozostawić osobę poza sauną zabezpieczając przed zbyt szybką utratą ciepła. W tej grupie pacjentów, w celu umknięcia reakcji hipotensyjnej, po opuszczeniu kabiny sauny zaleca się uzupełnianie płynów i można zastosować ćwiczenia polegające na kilkakrotnym wykonywaniu ruchów zgięcia i wyprostu w stawach skokowych.

Zmiany właściwości reologicznych krwi

Badania przeprowadzone metodą in vitro ujawniły zmiany właściwości teologicznych krwi po kąpieli w saunie. Jednorazowy pobyt w saunie, u osób, które nie korzystają z niej regularnie powoduje wzrost lepkości krwi o 13-40%. Według Ernesta, ta zmiana jest prawdopodobnie spowodowana zmniejszeniem wewnątrznaczyniowej objętości płynów względnym wzrostem objętości elementów morfotycznych. Statystycznie istotnemu wzrostowi lepkości osocza towarzyszyło zwiększenie hematokrytu oraz liczby erytrocytów i leukocytów.

U osób, które systematycznie korzystają z sauny wzrost lepkości krwi (o 2-8%), poziomu globulin, liczby leukocytów i erytrocytów oraz stężenia hemoglobiny jest ograniczony. Wraz z częstością korzystania z sauny ulegało obniżeniu stężenie albumin.